Artykuł opublikowany w serwisie Gazety Prawnej

Obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych przy przekroczeniu określonego poziomu zatrudnienia, dopłaty do pensji, ulgi podatkowe oraz system szkoleń przygotowujących do podjęcia pracy – kraje UE na wiele sposobów wspierają zatrudnianie osób niepełnosprawnych.

Polska

Od drugiego kwartału 2014 roku zarówno firmy z rynku otwartego, jak i Zakłady Pracy Chronionej otrzymują wsparcie finansowe z tytułu zatrudniania pracowników z orzeczeniami o niepełnosprawności na takich samych zasadach. Pracodawca przelewa pensję na konto takiego pracownika i następnie otrzymuje przelew z PFRON, przy czym wielkość wsparcia zależy od stopnia i rodzaju niepełnosprawności pracownika. Wyższe dofinansowanie otrzymają pracodawcy zatrudniający pracowników z grupy schorzeń specjalnych, czyli m.in. z dyskunkcją wzroku czy schizofrenią. Jeśli pracownik charakteryzuje się lekkim stopniem niepełnosprawności, wówczas firma otrzymuje 450 zł (w przypadku schorzenia specjalnego – 1 050 zł). Jeśli pracownik ma umiarkowany stopień – wówczas firma otrzymuje 1 125 zł (1 725 zł). Kwota dofinansowania dla pracownika o znacznym stopniu niepełnosprawności wynosi 1 800 zł (2 400 zł).

Niemcy

Głównym finansującym wsparcie dla osób niepełnosprawnych na rynku pracy jest Federalna Agencja Pracy. Dodatkowe wsparcie oferują także instytucje ubezpieczeniowe, rehabilitacyjne, agencje integracji i pomocy społecznej. Osoba niepełnosprawna w Niemczech otrzymuje przez 24 miesiące wsparcie szkoleniowe przygotowujące do wykonywania pracy. Jeśli dana osoba objęta jest programem zatrudnienia wspomaganego, wówczas przez okres trzech lat korzysta z osobistego trenera pracy. Zatrudnienie wspomagane skierowane jest do ludzi młodych, którzy nie są w stanie ukończyć przygotowania zawodowego w normalnym trybie, ale są uznane za osoby zdolne do pracy w warunkach chronionych (w Polsce nazywa się to Zakładami Pracy Chronionej).

Niepełnosprawni mają prawnie zapewniony preferencyjny dostęp do ofert pracy, specjalne ulgi podatkowe oraz elastyczny czas pracy. Mogą także łączyć pobieranie renty i zasiłków z pracą w niepełnym wymiarze czasu.

Każda firma, która zatrudnia minimum 16 pracowników, jest zobligowana do zachowania proporcji 1:16, czyli zatrudnienia przynajmniej jednej osoby niepełnosprawnej na każde 16 osób w firmie. Za nie zachowanie tej proporcji firmie grozi grzywna.

Niemieckie firmy zatrudniające niepełnosprawnych mogą liczyć na dofinansowanie ich pensji oraz dofinansowanie adaptacji stanowiska pracy do szczególnych potrzeb takiego pracownika. Kiedy jednak firma chce zwolnić niepełnosprawnego pracownika musi powiadomić o tym agencję zatrudnienia, które zazwyczaj podejmuje próbę zachowania dla niepełnosprawnego miejsca pracy.

Wielka Brytania

Programy wspierania zatrudnienia niepełnosprawnych są rozproszone i realizowane przez wiele instytucji rządowych i organizacji pozarządowych. Zatrudnianie i zwalnianie pracowników niepełnosprawnych podlega takim samym zasadom, jak pozostałych pracowników, choć z zachowaniem prawa antydyskryminacyjnego.

Rządowym programem skierowanym do osób niepełnosprawnych jest „Work Choice” – w jego ramach oferowane jest wsparcie szkoleniowe, mentorskie i coachingowe. W ramach tego programu beneficjent otrzymuje pomoc w poszukiwaniu pracy (do pół roku), pomoc w aklimatyzacji u nowego pracodawcy i utrzymaniu pracy (do 2 lat) oraz bezterminowe wsparcie doradcze w samodzielnym utrzymaniu pracy. Warunkiem udziału w tym programie jest m.in. zdolność do pracy minimum w wymiarze 16 godzin tygodniowo. Ze wsparcia „Work Choice” korzystać można także, jeśli jest się samozatrudnionym.

Francja

We Francji, podobnie jak m.in. w Polsce i Niemczech, obowiązuje system kwotowy – czyli obowiązek zatrudniania osób niepełnosprawnych w określonej proporcji do ogólnej liczby zatrudnionych. We Francji firma, któa zatrudnia minimum 20 osób, musi uzyskać wskaźnik 6 proc. zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Jeśli nie wypełnia tego obowiązku, zmuszona jest do dokonywania wpłat na rzecz funduszu, który finansuje wsparcie dla osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Pracodawcy zatrudniający niepełnosprawnych mogą liczyć m.in. na ulgi podatkowe i dofinansowanie adaptacji miejsca pracy.

Z kolei francuski katalog zachęt do podjęcia pracy dla niepełnoprawnych zawiera m.in. transport do miejsca pracy, pomoc w zaopatrzeniu w niezbędne pomoce rehabilitacyjne, osobistą asystę w miejscu pracy oraz preferencyjny dostęp do ofert pracy od instytucji publicznych. Niepełnosprawny Francuz może także łączyć pobieranie renty z pracą w niepełnym wymiarze godzin.

Dania

W duńskim modelu wspierania zatrudnienia niepełnosprawnych kobiet i mężczyzn głównym źródłem wsparcia są lokalne biura pośrednictwa pracy działające w każdej gminie. Na poziomie gminy niepełnosprawny Duńczyk może liczyć na pomoc trenera pracy i doradcy, ale tylko wówczas, jeśli okaże się to potrzebne.

Niepełnosprawni mogą też liczyć na dopłaty do pensji – jeśli więc dany pracownik jest w stanie pracować tygodniowo przez 22 godziny ze względów zdrowotnych, wówczas władze gminy dopłacają mu do wynagrodzenia taką kwotę, aby pensja wynosiła tyle, ile otrzymywałby za pracę w pełnym wymiarze godzin. Pracę wolno łączyć z pobieraniem świadczeń przyznawanych z tytułu niepełnosprawności.

Zasady zatrudniania i zwalniania niepełnosprawnych Duńczyków są identyczne z tymi, jakie obowiązują także innych pracowników.

Włochy

Zarządzanie i realizacja wsparcia dla niepełnosprawnych Włochów odbywa się na poziomie regionów. Również w tym zakresie zaznacza się podział Włoch na prężniejszą pod względem oferty dla niepełnosprawnych Północ i oferujące znacznie mniej Południe.

Specyfiką włoską są bardzo silnie i dobrze rozwinięte spółdzielnie socjalne (wł. cooperativa sociale). Działają one na podstawie specjalnego prawa z 8 listopada 1991 r. (“Disciplina delle cooperative sociali”), które określa ich społeczne i gospodarcze cele, tj. reintegrację społeczną i zawodową członków oraz zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych, szczególnie w zakresie edukacji i usług zdrowotnych. Ruch spółdzielni socjalnych nabrał rozpędu w latach 70. ubiegłego wieku i dziś liczy ok. 7 tysięcy podmiotów zatrudniających ponad 200 tys. osób oraz kilka tysięcy wolontariuszy z obrotami rzędu kilku mld euro rocznie.

Włoscy przedsiębiorcy zatrudniający co najmniej 15 pracowników objęci są nakazem zatrudniania pracowników niepełnosprawnych (system proporcji jest złożony). Za niespełnienie tego wymogu grozi im kara pieniężna wpłacana do regionalnego funduszu. Pracodawca niepełnosprawnego Włocha lub Włoszki może liczyć na ulgi podatkowe, dofinansowanie adaptacji miejsca pracy i elastyczny system rozliczania czasu pracy.

Źródło: Gazeta Prawna, http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/808559,jak-kraje-ue-wspieraja-zatrudnianie-osob-niepelnosprawnych.html