Co Polacy wiedzą o organizacjach pozarządowych?
Wiedza o istnieniu organizacji pozarządowych jest w Polsce powszechna, ale zarazem bardzo powierzchowna. Gdyby zapytać przeciętnego Kowalskiego o przykłady pozarządowych i społecznych działań, najprawdopodobniej usłyszelibyśmy tylko o Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy i pomaganiu osobom potrzebującym.
Wyniki badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wskazują, że w 2013 roku większość Polaków i Polek (94 proc.) miała styczność z organizacjami pozarządowymi. To oznacza, że brali udział w organizowanych przez nie wydarzeniach, korzystali z ich usług, wspierali je (finansowo lub w inny sposób), angażowali się w podejmowane przez nie działania bądź też słyszeli o nich z mediów lub od innych osób.
Badacze ze Stowarzyszenia Klon/Jawor już od kliku lat zadają pytania o znajomość organizacji pozarządowych. Okazuje się, że z każdym rokiem rośnie odsetek osób, które odpowiadają, że przy różnych okazjach mieli styczność z trzecim sektorem. W 2011 roku 92 proc., a w 2010 roku 88 proc. ankietowanych słyszało cokolwiek o działaniach organizacji pozarządowych.
WOŚP, pomaganie i jeszcze Caritas
W 2013 roku zdecydowanie najbardziej rozpoznawalną organizacją była Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy (WOŚP). Z jej działalnością zetknęło się 85 proc. Polek i Polaków. Gdyby pominąć WOŚP, okazuje się, że grono osób, które miały kontakt z organizacjami pozarządowymi topnieje (ze wspomnianych wcześniej 94 proc.) do 81 proc.
Niemal dwie trzecie (63 proc.) badanych słyszało o organizacjach i grupach, które prowadzą działalność charytatywną, takich jak np. Caritas. Blisko połowa ankietowanych (49 proc.) wie, że organizacje angażują się w niesienie pomocy humanitarnej w Polsce i za granicą.
Widać wyraźnie, że najwięcej osób dostrzega istnienie organizacji, które zajmują się szeroko rozumianą pomocą potrzebującym – chorym, ubogim, wykluczonym, ofiarom klęsk i katastrof. Tylko 71 proc. Polek i Polaków zna działalność innego rodzaju organizacji lub grup społecznych.
– Informacje o organizacjach pozarządowych docierają do coraz większej grupy odbiorców. Jednak wszystko wskazuje na to, że wśród części Polek i Polaków znajomość trzeciego sektora ogranicza się do organizacji pomocowych – komentuje Piotr Adamiak ze Stowarzyszenia Klon/Jawor, jeden z autorów badania.
42 proc. badanych miało styczność z organizacjami i grupami społecznymi, które zajmują się ekologią, ochroną środowiska i opieką nad zwierzętami. 36 proc. zna różnego rodzaju organizacje ratownicze. Mniej osób wie o istnieniu organizacji religijnych, np. przy parafii (26 proc.), w sferze ochrony zdrowia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych (23 proc.) oraz w dziedzinie edukacji i wychowania (20 proc.).
Fundacje lepiej rozpoznawalne
Okazuje się, że zdecydowanie lepiej rozpoznawalne są fundacje niż stowarzyszenia, chociaż to stowarzyszeń jest zdecydowanie więcej – w 2010 roku było w Polsce zarejestrowanych 11 tys. fundacji i 72 tys. stowarzyszeń.
– To jednak fundacje są częściej dostrzegane za sprawą silnej obecności w mediach oraz powiązań z celebrytami. W przekazach medialnych najwięcej miejsca poświęca się organizacjom charytatywnym. To powoduje, że w świadomości społecznej za podstawową działalność organizacji uznaje się pomoc potrzebującym i chorym – uważa Piotr Adamiak.
Badani uważają, że organizacje pomocowe – na ogół utożsamiane z fundacjami – działają na szeroką skalę i przyczyniają się do rozwiązywania problemów społecznych. Z kolei stowarzyszenia identyfikowane są z osobami o podobnych zainteresowanych, pasjach i przekonaniach. W opinii badanych stowarzyszenia tworzone są przez grupy przyjaciół, ale też ideowców, którzy zmierzają do realizacji znacznie bardziej konkretnych celów niż w przypadku fundacji. Pojawiają się głosy, że stowarzyszenia działają przede wszystkim na rzecz „swoich”: dbają o własne interesy, organizują samopomoc lub wzajemne wsparcie. W świadomości społecznej stowarzyszenia działają również na mniejszą skalę, zazwyczaj lokalnie.
Zapomniane organizacje sportowe
Może zaskakiwać porównanie wyników badań dotyczących znajomości organizacji pozarządowych z zestawieniem najważniejszych dziedzin działalności organizacji. Najlepiej rozpoznawalne stowarzyszenia i fundacje, które zajmują się działalnością charytatywną, stanowiły w 2012 roku tylko 6 proc. sektora pozarządowego. Taki jest bowiem odsetek organizacji, dla których usługi socjalne i pomoc społeczna stanowią główny obszar działalności.
Warto przypomnieć, że największa część organizacji w Polsce zajmuje się przede wszystkim sportem, turystyką, rekreacją i hobby (38 proc.). Wiedza o istnieniu tych organizacji jest jednak bardzo ograniczona. Tylko 17 proc. osób zetknęło się z organizacjami sportowymi, a 12 proc. z organizacjami turystycznymi i hobbystycznymi.
Można się zastanawiać, czy rzeczywiście znajomość tych organizacji jest tak niewielka? Trudno uwierzyć, by tak mało osób wiedziało o istnieniu klubów sportowych, związków wędkarzy, działkowców czy myśliwych? Zapewne jest inaczej. Prawdopodobnie więcej osób słyszało o nich lub miało z nimi bezpośredni kontakt. Brakuje jednak świadomości, że są to organizacje pozarządowe.
Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie 1005 Polaków powyżej 15. roku życia metodą CATI (wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo) w listopadzie 2013. Badanie zrealizował Millward Brown na zlecenie Stowarzyszenia Klon/Jawor. Badanie objęło również sześć zogniskowanych wywiadów grupowych.